فهرست مطالب

جغرافیا و برنامه ریزی محیطی - سال بیست و یکم شماره 4 (پیاپی 40، زمستان 1389)

نشریه جغرافیا و برنامه ریزی محیطی
سال بیست و یکم شماره 4 (پیاپی 40، زمستان 1389)

  • تاریخ انتشار: 1389/12/28
  • تعداد عناوین: 7
|
  • مسعود معیری، محمدحسین رامشت، عبدالله سیف، مجتبی یمانی، غلامحسن جعفری صفحه 1
    یکی از عواملی که بر ارتفاع خط تعادل آب و یخ اثر می گذارد، مقدار انرژی دریافتی از خورشید است که به عوامل متعددی، از جمله زاویه تابش، عرض جغرافیایی، مقدار و جهت شیب دامنه ها و... بستگی دارد. در این جا کوشش شده است با استفاده از زاویه تابش خورشید و روابط فیزیکی، میانگین انرژی دریافتی روزانه در طی سال بر سطوح ارضی، در هر مقدار شیب و در هر جهت جغرافیایی محاسبه شود. در مرحله بعدی، با در نظر گرفتن دمای ثابت صفر درجه سانتی گراد (برای برآورد برف مرز دایمی) و دمای پنج درجه (در برآورد ارتفاع خط تعادل آب و یخ) و مقایسه (comparative) مقدار انرژی دریافتی سطوح ارضی که شیب یکسان، ولی جهت جغرافیایی مخالف هم دارند، تفاوت مقدار انرژی دریافتی از خورشید آنها برآورد گردید و سپس مقدار تفاوت انرژی به تفاوت ارتفاعی تبدیل شد؛ و به این ترتیب، تفاوت ارتفاع خط تعادل آب و یخ در سطوح ارضی مختف به دست آمد. هر چند اعداد برآوردی ارتفاع برف مرز دایمی و خط تعادل آب و یخ، رقوم ارتفاعی هستند که با ارتفاع کنونی بسیاری از ناهمواری های ایران منطبق نیستند، ولی با توجه به پایین بدن ارتفاع برف مرز دایمی و خط تعادل آب و یخ دوره های یخچالی کواترنری، می توان نتایج حاصله را به گذشته نیز تعمیم داد. از بررسی به عمل آمده، می توان چنین نتیجه گرفت: 1- در صورتی که افت محیطی دما، در هر صد متر افزایش ارتفاع 48 صدم سانتی گراد باشد، با کاهش 5 درجه تا 12 درجه سانتی گراد دمای ایران زمین در دوره کواترنری، ارتفاع برف مرز دایمی 1042 تا 2500 متر پایین تر از ارتفاع برآوردی بوده است؛ 2- بیشترین تاثیر جهت شیب سطوح ارضی بر تفاوت ارتفاعی خط تعادل آب و یخ، در دامنه هایی دیده می شود که امتداد کوهستانی آنها، غربی- شرقی باشد؛ 3- امتداد شمالی- جنوبی ناهمواری ها، هیچ اثری بر تفاوت ارتفاع خط تعادل آب و یخ ندارد.
    کلیدواژگان: ارتفاع، تعادل آب و یخ، کواترنر، انرژی، تابش خورشید، شیب
  • فرهنگ مظفر، یدالله آقایی، مسعود تقوایی، رعنا شیخ بیگلو صفحه 13
    توسعه ی یکپارچه ی منطقه ای از موضوعات بسیار مهم در برنامه ریزی منطقه ای است. استان های ایران در سطوح متفاوتی از توسعه قرار دارند که درعین حال، نابرابری های درون منطقه ای آشکاری نیز در داخل آنها وجود دارد. علی رغم سیاست منطقه ای در ایران مبنی بر کاهش شکاف توسعه بین مناطق مختلف و ایجاد تعادل نسبی در توسعه ی مناطق، هنوز برخی از مناطق با کمبود شدید خدمات و امکانات پایه و اولیه روبرو هستند. به منظور اتخاذ سیاست ها و اجرای برنامه های مناسب برای توسعه ی متعادل مناطق، برنامه ریزان نخست باید وضعیت موجود سطح توسعه را بررسی و تحلیل نمایند. هدف از پژوهش حاضر، تحلیل شاخص های توسعه در شهرستان های استان مازندران می باشد؛ بدین منظور، 50 شاخص توسعه با استفاده از روش تحلیل عاملی مورد ارزیابی قرار گرفت که نتیجه ی آن، استخراج 5 عامل مرتبط با 33 شاخص بود که عبارتند از: عامل زیربنایی، کشاورزی-صنعتی، درمانی، آموزشی و ارتباطی که تقریبا 76 درصد واریانس را توضیح می دهند. نتایج نشان داد که نابرابری های آشکاری در میزان توسعه یافتگی شهرستان های استان مازندران وجود دارد. بنابراین، ارتقاء شاخص های توسعه به ویژه در شهرستان های محروم و کمتر توسعه یافته ضروری است که مطالعه ی حاضر، شهرستان های گلوگاه و جویبار را به عنوان محروم ترین شهرستان های استان قلمداد می نماید.
    کلیدواژگان: استان مازندران، ایران، برنامه ریزی منطقه ای، تحلیل عاملی، توسعه ی یکپارچه ی منطقه ای
  • حمید نظری پور، محمود خسروی * صفحه 29

    در این مقاله داده های بارش روزانه زاهدان از اول ژانویه 1966 تا آخر دسامبر 2005 میلادی برای شناسایی تیپ های بارشی زاهدان بررسی گردید. ابتدا روزهای بارشی استخراج شده و هفت پارامتر بارشی و چهار پارامتر زمانی برای آنها تعریف گردید. سپس بر اساس پارامترهای بارشی و زمانی تعریف شده برای 901 روز بارشی، یک ماتریس 11*616 تشکیل شد. یک تحلیل خوشه ایپایگانی با روش ادغام وارد (Ward) روی ماتریس پارمترهای بارشی(7*616) اعمال گردید و بر اساس آن در زاهدان پنج تیپ بارشی شناسایی شد. تیپ های بارشی زاهدان عبارتند از: 1- تیپ بارش متوسط، شدید و پر رخداد 2- تیپ بسیار کم بارش، خیلی کوتاه مدت، پر رخداد و خیلی آرام 3- تیپ کم بارش، طولانی مدت و آرام 4- تیپ پربارش، کم رخداد، طولانی دوام 5-تیپ خیلی پربارش، کم دوام و خیلی شدید. این تیپ های بارشی بطور مشخصی ویژگی های بارش در زاهدان را نمایش می دهند.

    کلیدواژگان: بارش، تحلیل خوشه ای، تیپ های بارشی، زاهدان
  • احمد نوحه گر، محمد مهدی حسین زاده، محمود حبیب الهیان صفحه 45
    کیفیت آبهای زیرزمینی نقش به سزایی در مدیریت منابع آب ایفا می نماید. در این مطالعه آنالیز کیفیت آب زیرزمینی و ارزیابی وضعیت هیدروشیمی در سفره جلگه میناب با توجه به بررسی عناصر شیمیایی در آب زیرزمینی و با مد نظر قرار دادن ویژگی های زمین شناختی انجام شده است. از تکنیکهای GIS جهت تهیه نقشه های مورد نیاز و جداول و دیاگرام ها استفاده گردید. برای انجام مطالعات هیدروشیمی جلگه میناب در طی یک دوره ده ساله از اطلاعات مربوط به نمونه برداری آب چاه ها که توسط شرکت آب منطقه ای تهیه شده، استفاده گردید. این داده ها در طی سالهای 1385- 1375 در دو فصل خشک(تابستان) و تر (زمستان) جمع آوری شدند، که در فصول خشک در بیشتر سالها فقط هدایت الکتریکی و کلر اندازه گیری شده است. به این منظور پس از بررسی آمار موجود، بر اساس نتایج کل دوره نمونه برداری، تغییرات زمانی و مکانی کیفیت در چاه های نمونه برداری بررسی شده است. و شاخص های مختلف کیفی در مناطق مختلف جلگه محاسبه و نمودارها و جدولهای لازم تهیه و ارائه گردید است. در این پژوهش همچنین آبهای زیرزمینی از نظر مصارف مختلف مورد بررسی قرار گرفته اند.
    کلیدواژگان: میناب، هیدروشیمیایی، هدایت الکتریکی، آب های زیرزمینی
  • محمد اکبرپور سراسکانرود، احمد پوراحمد، اصغر عابدینی صفحه 65
    اصولا بافت قدیمی و فرسوده، بافتی می باشد که در فرآیند زمانی طولانی شکل گرفته و تکوین یافته و امروز در محاصره تکنولوژی عصر حاضر گرفتار گردیده است، چنانچه این بافت در گذشته به مقتضای زمان دارای عملکردهای منطقی و سلسله مراتبی بوده ولی امروز از لحاظ ساختاری و عملکردی دچار کمبودهایی شده و آنگونه که باید و شاید نمی تواند جوابگوی نیاز ساکنین خود باشد. برنامه ریزی راهبردی به دلیل ماهیت بلندمدتی که دارد، یکی از ارکان برنامه های ساماندهی و بهسازی به شمار می رود. فهم مناسب و استفاده دقیق از برنامه ریزی راهبردی و ابزارهای تدوین برنامه های راهبردی، دستیابی به برنامه های ساماندهی و بهسازی را ممکن می سازد. بنابراین در این مقاله با استفاده از مدل SWOT راهبردهای بهسازی و نوسازی بافت فرسوده محله سیروس را به دست آوردیم. درنتیجه نتایج تحقیق نشان می دهد راهبردهای تولید شده بهسازی ونوسازی محله سیروس به عنوان راهنمای تصمیمات، یکی از اجزاء سیستم هدایت، کنترل و برنامه ریزی بهسازی و نوسازی شهری است. بنابراین بین این راهبردها، ابزار عمل برنامه ریزی (سرمایه گذاری دولتی، مقررات و...) و سیستم تصمیم گیری، هماهنگی و هم سویی لازم به منظور تاثیرگذاری بر بافت فرسوده محله لازم است.
    کلیدواژگان: بهسازی، نوسازی، بافت فرسوده، راهبرد، محله سیروس، SOWT
  • علی اکبر عنابستانی صفحه 89
    پیدایش سکونتگاه های بشری و به ویژه روستاها بر پایه ی عوامل طبیعی مانند آب و خاک مناسب استوار بوده است. منطقه ی سبزوار با فراهم نمودن این عوامل، از گذشته های دور به عنوان یکی از مهم ترین کانون های سکونت بشری در شرق ایران محسوب می شود. نتایج نشان می دهد که رابطه ای معنی دار و نسبتا قوی بین داده های طبیعی یعنی موقعیت، آب و اراضی کشاورزی و روند تحولات جمعیت در دوره 85-1345 به عنوان یکی از شاخص های پایداری سکونتگاه های روستایی برقرار است، به نحوی که میزان همبستگی بین موقعیت روستا و رشد سالانه جمعیت 216/0 می باشد. باتوجه به یافته های پژوهش، راهکارهای اجرایی برای تداوم پایداری سکونتگاه های روستایی شامل بهره برداری بهینه از منابع آب و خاک، تقویت بنیان های اقتصاد روستایی، مدیریت اراضی کشاورزی، تعیین الگوی کشت و اصلاح الگوی مصرف آب کشاورزی پیشنهاد شده است.
    کلیدواژگان: جمعیت روستایی، موقعیت، شیب، ارتفاع، آب، اراضی کشاورزی
  • آئیژ عزمی، بهرام ایمانی، محمد محمدجانی صفحه 105
    تعامل های گردشگر و جامعه میزبان از جمله مسایل مهمی است که توجه به آن می تواند در رونق هر چه بیشتر گردشگری مفید باشد و این تحقیق بدین منظور انجام گرفته است. این مقاله نگرش مردم را درباره گردشگری و سودمند بودن آن برای جامعه محلی از دید مردم محلی بررسی می نماید. روش پژوهش، توصیفی از نوع پیمایشی است و از ابزار پرسشنامه جهت جمع آوری استفاده شده است. جهت انجام میانگین، درصد و فراوانی و تعیین پایایی از نرم افزار SPSS استفاده شده است. نمونه آماری بالغ بر 50 نفر بوده است که از طریق نمونه گیری تصادفی حاصل شده است. نتایج حاکی از آن است که مردم محلی در عین اینکه نگرشی مثبت به گردشگری داشته اند، ولی معتقد بودند که سود حاصل از آن به مردم محلی نمی رسد. همچنین نگرانی هایی اجتماعی و زیست محیطی نسبت به پیامدهای گردشگری داشته اند. در عین حال معتقد بودند که خدمات دهی به مردم محلی با گسترش گردشگری کمتر شده است.
    کلیدواژگان: نگرش، جامعه محلی، سودمندی گردشگری، نگرانی های اجتماعی و زیست محیطی، روستای وکیل آباد، آبگرم سردابه
|
  • M. Moayeri, M. H. Ramesht, A. Saif, M. Yamani, Gh. H. Jafari Page 1
    One of the factors influencing the altitude of water and ice equilibrium line is the amount of the energy received from sun which depends on the radiation angles of sun and the slope. Thus, as the surfaces slopes vary, the absorption of energy will also change. Initially, this article makes an attempt to measure the radiation angle and the energy absorbed daily by the surface of land with respect to different slopes and directions. Then, the differences between the amounts of energy absorbed by two different surfaces varying in terms of slope and direction will be estimated, considering a constant temperature. Consequently, the energy differences will be converted to altitude differences, using the statistical relations. This paves the way for the estimation of the differences in altitude of water and ice equilibrium line. Although this article has used a hypothetical altitude, the resulting finding can also be used in the context of the past ages because the altitude of water and ice equilibrium line was low at the ice age of quaternary. This study had the following findings; 1- Averaged reduction of temperature of environment is. 48 per 100 meters increasing in height with reduction of temperature in Iran about 5-12 12℃' type="#_x0000_t75"> in quaternary period height of snow is downer about 1042-2500 then current circumstance. 2- The highest impact of the land surfaces directions on the altitude of ice and water equilibrium line can be seen in the skirts whose mountainous ridges expansion is west and east. 3- The north-south expansion of mountainous ridges doesn’t have any effect on the difference in altitude of ice and water equilibrium line.
  • F. Mozaffar, Y. Aghaei, M. Taghvaei, R. Shaykh Baygloo Page 13
    Integrated regional development is an important issue in regional planning. The Ostans of Iran are in different levels of development in which interregional and intraregional inequality is obvious, and Mazandaran Ostan is a salient example for intraregional inequality. In spite of Iran s regional policy based on reducing the development gap between different regions and creating a relative balance in regional development, yet some regions suffer from lack of basic services and facilities. To adopt appropriate development actions for a region, planners should first evaluate sub-regions as regards existent level of development. The aim of this study is to analyze the Shahrestans of Mazandaran Ostan with respect to indicators of development. For this purpose, fifty indicators were chosen, submitted to factor analysis, of which five factors were extracted related to 33 indicators: infrastructural factor, industrial-agricultural factor, health factor, educational factor and communicative factor- which account for nearly 76% of the variance. Results showed that there are obvious differentiations among Shahrestans in development level; so, it is urgent to improve some indicators -especially in which inequity is critical- in low-level Shahrestans which are the Shahrestans of Galoogah and Jooybar in this study.
  • H. Nazaripour, M. Khosravi Page 29

    In this paper daily Precipitation Data's from 1.1.1966 to 31.12.2005 examined for identification precipitation types. First, days of precipitation extracted. Then seven precipitation and four temporal parameters was defined for them and finally, matrix of 616*11 for 901 precipitation days were created. A hierarchical cluster analysis by Ward method applied on this matrix and five different precipitation types were identified. According to this classification, Zahedan precipitation types are: 1-medium, severe and frequent occurrence precipitation type 2-Very low, very short term, more frequent occurrence and very quiet type 3-Low, long term and quiet type 4-High, low occurrence and long durability type 5-Very high, low durability and very severe type. These five types, particularly displayed the Zahedan region precipitation characteristics.

  • A. Nohegar, M. M. Hosseinzadeh, M. Habibolahian Page 45
    Quality of ground waters has an important role in water resources management. In the present study, ground waters quality and assessment of hydrochemical status in aquifer of Minab plain was investigated by study of chemical elements in the ground water and considering of geological characteristics. GIS techniques were used to prepare maps, tables and diagrams. Information of sampling of wells that provided by Regional Water Company was used for hydrochemical studies of Minab plain in a 10 year period. These data were collected in dry (summer) and wet (winter) seasons during 1996 – 2006, which only electrical conductivity and chlorine had been measured in most years. Temporal and spatial variations of water quality in sampling wells were examined by study of available data and then related curves and tables were prepared. In the present study, different study, different usage of ground waters was investigated.
  • M. Akbar Pour Saraskanroud, A. Pourahmad, A. Abedini Page 65
    Basically an old and worn out texture is a texture which has taken shape and evolved through a long time process and today is surrounded by the present technology. While these textures in the past have had logic performances and hierarchical performances due to time necessities, today they are facing some shortages structurally and functionally. Furthermore, they can not meet the needs of their own residents. Strategic planning is one of the pillars of redevelopment and improvement programs due to its long term nature. Proper understanding and precise use of strategic planning and instruments of strategic programs development makes possible access to redevelopment and improvement programs. So, using SWOT, the improvement and renovation strategies for the worn out textures of Sirous district was obtained in this article. The results of research shows that the produced strategies for improvement and renovation of Sirous district as the guide of decisions is one of the components of orienting, controlling and planning systems of urban improvement and renovation. Thus, among these strategies i. e., planning instruments (governmental investment, regulations, etc) and decision making system, there is a need to necessary harmony and convergence in order to improve the district worn out texture.
  • A. A. Anabstani Page 89
    Development of human settlements, especially rural settlements has been largely dependent on ecological factors like suitable soil and water. Sabzevar region, enjoying all of these facilities, has Langley been a major human population center in eastern Iran. The study results show that, there is a Significant relationship between ecological factors like situation, water and farming lands and population changes as an index of rural population stability in 1966-2006, the Correlation between village Situation and annual growth rate was 0.216. Considering the study results, the following tasks are recommended to sustain the rural residency: efficient utilization of soil and water resources, supporting the rural economy, management of farmlands, deciding the farming patterns, correction of water consumption method.
  • A. Azmi, B. Imani, M. Mohammad Jani Page 105
    Relationship between tourists and local society is important and focus on it help to tourism development. In this respect, this investigation does for cognition of people's attitude to tourism and its profit for local people. Investigative method was descriptive-survey method and we use from questionnaire for collecting data. In this investigation, we use from SPSS software for analyzing data (for doing mean, frequency and percent). Society sample was 50 and sampling method was simple random sampling. Results say that local people have positive attitude to tourists but they believe that tourism does not have profit for theirs. They have social-economic concerns about tourism effects. Finally, they believe that tourism decrease services to local people.